What the English could learn from the Eisteddfod

[This piece is written in Welsh and English - scroll down for English]

Bu'r bardd, llenor a'r cerddor Dr Benjamin Zephaniah yn ymweld â'r Eisteddfod am y tro cyntaf eleni. Mae o wedi rhannu ei argraffiadau gyda Cymru Fyw:

Dwi'n teithio'r byd yn siarad am y traddodiad barddol llafar, dyna fy angerdd, ac mae pobl yn aml yn holi am Gymru a dwi wastad wedi teimlo ychydig o gywilydd mod i erioed wedi bod i'r Eisteddfod. Felly, eleni, dwi'n gwneud ymdrech ac yn dod i weld sut beth ydy hi.

O'n i'n disgwyl gweld llawer o feirdd, dynion â barfau mawr, derwyddon a phobl yn gwisgo gynau. Ges i fy synnu i weld gymaint o blant a stondinau, ac o deimlo awyrgylch hamddenol. Roedd seremoni Gorsedd y Beirdd dydd Llun yn grêt, ychydig yn rhyfedd, ond nes i fwynhau'n fawr er nad o'n i'n deall beth oedd yn cael ei ddweud.

Mae'n rhyfeddol i mi bod bron pawb dwi'n gyfarfod yn gallu canu, a bod hi'n naturiol i blant i fynd ar lwyfan. Dwi 'di gweithio yn Lloegr i drio cael plant i berfformio barddoniaeth ac mae'n waith caled. Ond fan hyn, mae'n teimlo'n fwy naturiol achos mae'r plant i gyd yn disgwyl gwneud rhywbeth tuag at yr Eisteddfod ar ryw bwynt yn eu haddysg, sy'n anhygoel. Dwi'n credu gall y Saeson ddysgu o hyn. Mi fyddai'n grêt i gael cystadleuaeth berfformio, barddoniaeth a chanu yn Lloegr lle mae rhieni ac athrawon hefyd yn cyfrannu.

Byswn i hefyd yn hoffi pe byddai pobl yn Lloegr yn gwerthfawrogi eu hiaith mwy, heb fod yn ddiwylliannol imperialaidd am y peth. Mae angen i ni gofio bod Saesneg wedi ei benthyg o ieithoedd eraill fel Ffrangeg, Eingl-Sacsoneg ac Arabeg. Ac er y gallwn ni greu barddoniaeth a cherddoriaeth arbennig gyda'r iaith, does ganddon ni ddim Eisteddfod ein hunain i allu mynegi hyn.

Mae'r Eisteddfod hefyd yn cryfhau'r teimlad o Gymreictod, ac yn dod â phobl at ei gilydd. Yr unig dro wnes i glywed Saesneg oedd pan oedd pobl yn siarad gyda fi. Wedyn, roedden nhw'n troi rownd ac yn siarad Cymraeg eto - dwi'n hoffi hynny - ac ar y sail yna'n unig mae'r Steddfod yn werth chweil. Mae ganddi ddilysrwydd ac mae ganddi le yn y byd heddiw, ac mae hi hefyd yn cynhyrchu barddoniaeth a cherddoriaeth o safon.

Dwi hefyd yn teimlo nad yw'r Steddfod yn elitaidd, er bod rhai pobl yn ei chyhuddo hi o fod. Ro'n i'n siarad gyda chôr meibion ac roedd yr aelodau'n adeiladwyr a phlymwyr, a doedden nhw heb astudio cerddoriaeth mewn ysgol berfformio. Mae'r bobl sy'n mynd i wyliau llenyddol yn Lloegr yn dueddol o fod yn griw eitha' elitaidd. Dwi ddim yn teimlo hynny fan hyn.

A gan fod yr iaith a'r diwylliant Cymraeg wedi bod o dan fygythiad, mae pobl yn gwerthfawrogi yr hyn sydd ganddyn nhw, ac maen nhw'n fwy parod i ddod at ei gilydd i ddathlu hynny. Os wyt ti'n teimlo dy fod yn colli dy iaith, ti'n colli dy enaid, felly wnei di weithio gyda dy gymydog i'w chadw'n fyw. Pe byddwn i'n Gymro ac yn siarad Cymraeg, dwi'n credu byswn i'n filwriaethus! Ond dwi yn credu bod angen i feirdd o Gymru berfformio mwy yn Lloegr - mae angen clywed mwy o'r iaith Gymraeg mewn gwyliau fel Latitude.

Dwi'n berson aml-ddiwylliannol. Yn Lloegr, yn gyffredinol, pan rydan ni'n trafod amlddiwylliannaeth rydan ni'n cyfeirio at bobl du, pobl Asiaidd a phobl eraill sydd wedi dod â'u diwylliannau yma, a rydan ni'n anghofio weithiau bod 'na ddiwylliannau lleol sydd yn wahanol iawn i ddiwylliant a llenyddiaeth prif ffrwd Saesneg. Felly pan dwi'n dod i Gymru, dwi'n trin Cymru fel gwlad wahanol gyda'i hiaith a'i diwylliant ei hun. Ac os yw Cymru yn rhan o Brydain, yna mae'i diwylliant yn rhan bwysig o Brydain hefyd - yr un mor bwysig â diwylliant Jamaica, Trinidad neu India er enghraifft.

Dyna'r rheswm dwi'n dweud y dylai'r iaith Gymraeg gael ei dysgu mewn ysgolion yn Lloegr. Mae Hindi, Tsieinëeg a Ffrangeg yn cael eu dysgu, felly pam ddim Cymraeg? A pham ddim Cernyweg? Maen nhw'n rhan o'n diwylliant, a dwi'n gwybod am bobl yn Lloegr sydd ddim hyd yn oed yn gwybod bod pobl yng Nghymru yn siarad Cymraeg, neu fod 'na iaith Gaeleg yn yr Alban.

Dyma yw amlddiwylliannaeth, a rydan ni wastad wedi bod yn amlddiwylliannol. Mae llwythau wedi ymgartrefu yma a dod â'u diwylliant a'u hiaith gyda nhw am filenia, ac mae hynny'n rhywbeth y dylem ddathlu. Unwaith i chi ddysgu'r pethau 'ma, mae bron yn amhosib i chi fod yn hiliol, oherwydd mi fyddwch chi'n sylweddoli ein bod ni gyd wedi dod o rhywle. Gallwn ddysgu i ddathlu amrywiaeth ond parhau i fod yn un bobl.

'Increase de peace.'

Bydd cyfle i glywed mwy gan Benjamin Zephaniah mewn rhaglen deledu arbennig am yr Eisteddfod ar BBC TWO WALES ar ddydd Sadwrn 15 Awst am 19:40 a hefyd ar BBC FOUR ar ddydd Sul 16 Awst.

Cofiwch y gallwch weld lluniau, canlyniadau ac uchafbwyntiau'r cystadlu o Eisteddfod 2015 yn ein hadran arbennig ar Cymru Fyw.

The poet, writer and musician Dr Benjamin Zephaniah visited the National Eisteddfod for the first time this year. Held during the first week of August, the annual Welsh event is one of Europe's largest and oldest cultural festivals, and this year it travelled to the village of Meifod in mid-Wales. Benjamin Zephaniah shared his thoughts with the BBC's Welsh language online news service Cymru Fyw:

I travel all over the world talking about the oral tradition, that's my passion, and people often ask me about Wales and I always felt embarrassed that I hadn't been to the Eisteddfod. So, this year, I'm making the effort to come here and see what it's like.

I really thought the Eisteddfod would be a gathering of bards, and I expected to see men with beards, druids, and a lot of people wearing gowns. I was surprised to see so many children and stalls, and a very relaxed atmosphere. The Gorsedd of Bards ceremony on Monday was great, slightly weird, but I was really into it despite not understanding what they were saying.

It amazes me that almost every other person I meet can sing, and children find it natural to go on stage. I've worked in England trying to get kids to perform poetry and it's hard work. Here, it just seems more natural because all children expect to do something towards the Eisteddfod at some point in their education, which is amazing. I think the English could learn from that. It'd be great to have a national performance, poetry and singing competition in England where parents and teachers also get involved.

I also wish people in England could appreciate their language more without being culturally imperialistic about it. We need to remember that the English language is borrowed from other languages like French, Anglo-Saxon and Arabic. We can make wonderful poetry and song with it, but we have no way of expressing it in the same way as the Eisteddfod.

The Eisteddfod also strengthens people's sense of Welshness, and brings them together. The only time I hear English is when people speak to me. Then they turn around and speak Welsh again - I like that - and on that basis alone the Eisteddfod is really worthwhile. It has real validity and has a place in today's world, and it produces some great poetry and singing.

One of the other things I feel about the Eisteddfod is that it doesn't seem elitist, despite some people accusing it of being so. I was talking to a male voice choir - its members were builders and plumbers, and they hadn't studied music in any performance schools. Literature festivals in England tend to be attended by an elite bunch of people. I don't get a sense of that here.

And because the Welsh language and culture has been under threat, people appreciate what they've got and they're more willing to come together to celebrate it. If you feel that you're losing your language, you're losing your soul, so you will work together with your neighbour to keep it alive. If I was Welsh and a Welsh speaker, I'd probably be a militant! But I do think Welsh poets need to perform more in England - we need to hear more of the Welsh language in festivals such as Latitude.

I am a multiculturalist. In England, on the whole, when we talk about multiculturalism, we tend to talk about black people, Asian people and people who have brought their cultures here, and sometimes we forget that there are local cultures which are very different to English mainstream culture and literature. So when I come to Wales, I treat Wales like a different country with a culture and language of its own. And if Wales is a part of Britain, then that culture is an important part of Britain - as important as Jamaican culture, Trinidadian culture or Indian culture for example.

That's why I've always said that the Welsh language should be taught in schools in England. Hindi, Chinese and French are taught, so why not Welsh? And why not Cornish? They're part of our culture, and I know of people in England who don't know that people in Wales speak Welsh, or that there's a Scottish language.

This is multiculturalism, and we've always been multicultural. Tribes have been settling here and bringing their language and culture for millennia, and this is something we should celebrate. Once you learn these things, it's almost impossible for you to be racist, because you will realise that we have all come here from somewhere. We can learn to celebrate difference and still be one people.

Increase de peace.

Benjamin Zephaniah presents Eisteddfod 2015 on BBC FOUR on Sunday 16 August, and also on BBC TWO WALES on Saturday 15 August at 19:40.

For more on the National Eisteddfod, including video highlights and photos, visit our Eisteddfod website.