مثل فیلمهای جیسون بورن؛ چگونه زنان کریکت افغانستان از دست طالبان گریختند
منبع تصویر، Cricket Australia
- نویسنده, جو کری
- شغل, خبرنگار ورزش زنان
«فراتر از ورزش» بخشی از مطالب ورزشی بی‌بی‌سی هستند که داستان‌های شگفت‌انگیز ورزشکاران یا مسابقاتی را روایت می‌کند که کمتر شنیده‌اید. فهرست مطلب‌های فراتر از ورزش را دنبال کنید.
«کاری نکنید تا برگردم.»
مل جونز همزمان با تفسیر در یک برنامه تلویزیونی، در حال برنامه‌ریزی برای فراری دادن اعضای تیم کریکت زنان افغانستان از دست طالبان بود.
این بازیکن سابق کریکت استرالیا، یکی از سه زنی بود که در سال ۲۰۲۱، راهی برای فرار تیم ملی کریکت زنان افغانستان از کشورشان پیدا کردند و تأمین مالی آنرا برعهده داشتند. تجربه‌ای که او آنرا شبیه فیلمهای «جیسون بورن» می‌داند.
در میان نوزده بازیکنی که این سفر وحشتناک را به مقصد استرالیا انجام دادند، فیروزه امیری هم حضور داشت. او هر بار که خانواده‌اش ایست‌های بازرسی سر راهشان متوقف می‌شدند، از ترس می‌لرزید.
او تا امروز هنوز هم نمی‌تواند باور کند که چگونه بهانه‌هایی مانند حضور در عروسی خانوادگی و یا بردن مادرشان برای درمان در پاکستان مورد قبول قرار گرفت.
او به بی‌بی‌سی می‌گوید: «این بزرگ‌ترین معجزه زندگی‌ام بود.»
سه سال و نیم بعد، او و تیمش در ملبورن برای تیم منتخب زنان افغانستان به میدان رفتند و فصل جدیدی از داستان خارق‌العاده‌شان آغاز شد.
یکی از کسانی که با احساسی عمیق از کنار زمین نظاره‌گر بازی آنها بود، مل جونز بود. او نقش کلیدی در صدور ویزاهای اضطراری بشردوستانه، تأمین پول و ایجاد مسیرهای امن برای انتقال آنها و خانواده‌هایشان داشت.
با توجه به سفر خطرناکی که پشت سر گذاشته بودند، حضور در آن بازی برایشان بسیار خوشحال کننده بود، چرا که بالاخره توانستند در ورزشی که عاشقش هستند، بازی کنند.
نشان ویژه‌ای که به جای آرم رسمی تیم ملی، روی لباس‌هایشان نقش بسته بود، به آنها یادآوری می‌کرد که مبارزه‌شان تمام نشده است، زیرا شورای بین‌المللی کریکت (ICC) آنها را هنوز به عنوان یک تیم ملی به رسمیت نمی‌شناسد.
مستند جدید بی‌بی‌سی با عنوان «تیم فراموش‌شده کریکت»، روایتگر داستان این تیم در گفت‌وگو با بازیکنان و کسانی است که نقش مهمی در نجات آنها داشتند.
«نمی‌دانستم زنده می‌مانیم یا نه»
در ماه اوت ۲۰۲۱، فیروزه امیری کنار مادربزرگش چای می‌نوشید که شنید طالبان بازگشته‌اند.
او با چشمانی اشک‌آلود می‌گوید: «در آن لحظه شوکه شدم و احساس کردم که همه چیز را از دست خواهم داد. می‌دانستم که تمام تیم باید کشور را ترک کند. پدر و مادرم تجربه زندگی در دوران اول حاکمیت طالبان را داشتند و می‌دانستند که چه بلایی سر دختران خواهد آمد.»
«نمی‌دانستم که زنده می‌مانم یا نه. نمی‌دانستم که آیا شانسی برای خروج من و خانواده‌ام از افغانستان وجود دارد یا نه. همه چیز را سوزاندم، تمام مدارک، همه مدال‌هایم. هیچ چیز باقی نماند.»
طبق قوانین طالبان، زنان از حضور در دانشگاه، ورزش و پارک‌ها منع شده‌اند. همچنین شنیده شدن صدای آنان در بیرون از خانه ممنوع است.
ناهید سپان، هم‌تیمی فیروزه به یاد می‌آورد که چگونه طالبان به خانه‌اش آمدند و دنبال او گشتند: «برادرم بیرون رفت و یکی از افراد طالبان از او پرسید آیا در مورد یک دختر کریکت‌باز چیزی می‌دانی؟ فکر می‌کنیم، اینجا زندگی می‌کند. برادرم خیلی ترسیده بود. یک دفتر ثبت امتیازات داشتم که نام تمام هم‌تیمی‌هایم در آن بود. سریع به خانه رفتم، همه صفحات را پاره کردم و در سطل زباله انداختم.»
به گفته ناهید که برادرش هم برای دولت سابق کار می‌کرد، پس از آن بود که خانواده‌اش شروع به دریافت تماس‌ها و پیام‌های تهدیدآمیز از سوی طالبان کردند: «آنها مستقیماً تهدید می‌کردند و می‌گفتند شما را پیدا می‌کنیم و زنده‌تان نمی‌گذاریم. اگر یکی از شما را پیدا کنیم، همه‌تان را پیدا خواهیم کرد. خیلی نگران سایر دخترهای تیم بودم. همه ما به جایی امن نیاز داشتیم.»
آن مکان امن جایی در آن سوی جهان بود.
فراری شبیه فیلمهای جیسون بورن
هزاران کیلومتر دورتر، مل جونز به دلیل همه‌گیری کرونا در یک هتل استرالیایی در قرنطینه بود که پیامی از یک خبرنگار هندی دریافت کرد. او پرسیده بود آیا درباره وضعیت تیم کریکت زنان افغانستان چیزی شنیده است یا نه؟
آنها پس از تسلط طالبان خواستار کمک هیئت کریکت افغانستان (ACB) شده بودند، اما هیچ حمایتی دریافت نکردند.
آن خبرنگار، جونز را به یکی از بازیکنان معرفی کرد. جونز از او پرسید، کمکی از دستش برمی‌آید؟ و پاسخ شنید که همه هم‌تیمی‌هایش و کادر فنی باید از افغانستان خارج شوند.
جونز که در تیم استرالیا دو بار قهرمان جام جهانی شده بود، تعدادی از دوستانش از جمله اما استیپلز، که سابقه کار در کریکت ویکتوریا را داشت و دکتر کاترین آردوی، که پیش‌تر به تخلیه فوتبالیست‌های زن افغان کمک کرده بود، را وارد ماجرا کرد.
آنها با ایجاد یک شبکه منسجم از افرادی که می‌توانستند کمک کنند، از جمله در داخل افغانستان، توانستند ویزا و وسایل نقلیه را فراهم کنند و در نهایت ۱۲۰ نفر را عمدتاً از طریق پاکستان به بیرون منتقل کنند و سپس با پروازهای نظامی به دبی ببرند. از آنجا، این افراد با پروازهای تجاری تحت حمایت دولت استرالیا به ملبورن یا کانبرا رفتند.
استیپلز می‌گوید: «آن زمان درکی از سختی و بزرگی این کار نداشتیم. به ما گفته شد که ممکن است نتوانیم همه را نجات دهیم. برای من، این کار تبدیل به هماهنگی چیزی شد که حالا از آن به شوخی با عنوان "سرویس مهاجرتی حیاط پشتی" یاد می‌کنیم.»
«ما فرم‌های ویزا و گذرنامه را پر می‌کردیم و تلاش می‌کردیم پولی به افغانستان بفرستیم تا دخترها بتوانند پاسپورت بخرند. شش هفته وقت صرف جمع‌آوری اطلاعات اعضای خانواده‌ها و تأمین مدارک شناسایی آنها شد. ما یک فایل اکسل فوق‌العاده داشتیم که جزئیات همه را در آن ثبت کرده بودیم.»
«ارتباط زبانی با بازیکنان بسیار چالش‌برانگیز بود. اما چیزی نبود که خارج از توان سرویس ترجمه گوگل باشد اما حالا که به آن ترجمه‌های بعضاً عجیب فکر می‌کنیم، خنده‌مان می‌گیرد.»
به گفته مل جونز ۵۲ ساله که اکنون به عنوان مفسر کریکت فعالیت می‌کند: «اصلاً مشخص نبود موفق خواهیم شد یا نه. ما در حال مبارزه‌ای غیرممکن بودیم و همه چیز دقیقه به دقیقه تغییر می‌کرد.»
«بدون اینکه بخواهم موضوع را ساده جلوه دهم، لحظاتی بود که احساس می‌کردی در یک فیلم جیسون بورن هستی. به یاد دارم در حال تفسیر تلویزیونی بودم و همزمان در حال پیام دادن به بازیکنی که نمی‌توانست ماشینی که برای فرار او فرستاده بودیم را پیدا کند.»
«او ماشین را پیدا نمی‌کرد و به سراغ افراد مختلف می‌رفت و من مجبور بودم به او هشدار دهم که نباید به دلایل امنیتی این کار را کند و بعد نوبت تفسیر در یک برنامه دیگر رسید و مجبور شدم بگویم هیچ کاری نکن تا برگردم!»
منبع تصویر، Emma Staples
پنهان شده و نادیده گرفته شده
ماه‌ها پس از رسیدن به استرالیا، بازیکنان زن افغان محل اقامت خود را مخفی نگه داشتند و در اسکان موقت زندگی کردند، چرا که هنوز از نظر امنیتی احساس خطر می‌کردند.
باشگاه‌های کریکت محلی هم که به آنها پیوسته بودند به حفظ هویتشان کمک کردند.
آنها تا دسامبر ۲۰۲۲ منتظر ماندند و سپس نامه‌ای به شورای بین‌المللی کریکت نوشتند تا هم اطلاع دهند که در استرالیا زندگی می‌کنند و هم دو سؤال مهم بپرسند: چه اتفاقی برای قراردادهایشان با هیئت کریکت افغانستان افتاده است و سرنوشت پول‌هایی که به آن هیئت داده شده تا برای توسعه آنها استفاده شود، چه شده است؟
همچنین درخواست کردند که بخشی از این بودجه به بازیکنان مقیم استرالیا اختصاص یابد.
یک ماه بعد، شورای بین‌المللی پاسخ داد و اعلام کرد که قراردادها مربوط به هیئت کریکت افغانستان است و آنها تصمیم می‌گیرند چگونه بودجه دریافتی را هزینه کنند.
اما از آنجایی که هیئت کریکت افغانستان حاضر به تعامل با بازیکنان زن خود نبود، احساس کردند مسئولان شورای بین‌المللی کریکت آنها را کاملاً رها کرده‌اند.
در ژوئن ۲۰۲۴، همزمان با صعود تیم مردان افغانستان به نیمه‌نهایی جام جهانی T20، بازیکنان زن فرصت را غنیمت شمرده و نامه دومی به شورای بین‌المللی نوشتند. این بار درخواست کردند که اجازه تشکیل تیم ملی پناهجویان را داشته باشند.
درخواستی که به گفته آنها هنوز پاسخی برای آن دریافت نکرده‌اند.
شبنم احسان که در چهارده سالگی از کشورش فرار کرد، می‌گوید: «این موضوع بسیار دردناک و ناامیدکننده است. درک نمی‌کنم چرا شورای بین‌المللی هیچ اقدامی برای کمک به ما انجام نمی‌دهد. ما خیلی سخت تلاش کرده‌ایم و درست مانند هر تیم دیگری سزاوار حمایت هستیم.»
شورای بین‌المللی کریکت در بیانیه‌ای به بی‌بی‌سی اعلام کرد که همچنان پیگیر وضعیت افغانستان است و رفاه و پیشرفت بازیکنان را اولویت اصلی خود می‌داند.
رئیس شورا، جی شاه می‌گوید: «ما در حال بررسی شرایط زنان کریکت افغانستان و راه‌هایی برای حمایت از آنها در چارچوب حقوقی و قانونی هستیم. تمرکز ما بر گفت‌وگوی سازنده و یافتن راه‌حل‌های عملی است که منافع همه بازیکنان افغان را تأمین کند.»
درخواست تحریم و آپارتاید جنسیتی
منبع تصویر، Cricket Australia
افغانستان در سال ۲۰۱۲ تیم کریکت زنان داشت، اما پس از مدت کوتاهی منحل شد. در سال ۲۰۲۰، دوباره این تیم به طور رسمی تشکیل و از طریق یک اردوی استعدادیابی، ۲۵ بازیکن انتخاب شدند.
داشتن تیم زنان یکی از معیارهای لازم برای کسب عضویت کامل در شورای بین‌المللی کریکت بود و به افغانستان کمک کرد تا از بودجه کامل این شورا برخوردار و به صورت آزمایشی عضو آن شود.
اما با وجود انحلال تیم زنان، عضویت این کشور همچنان باقی ماند و باعث اعتراضات بسیاری در سطح جهانی شد.
اوایل امسال، سیاستمداران بریتانیایی در نامه‌ای به هیئت کریکت انگلستان و ولز، خواستار تحریم مسابقه تیم مردان انگلستان برابر افغانستان در ۲۶ فوریه شدند تا به نوعی اعتراض خود را نسبت به وضعیت زنان افغان ابراز کنند.
هیئت کریکت انگلستان و ولز این درخواست را رد کرد، اما آن را به شورای بین‌المللی کریکت ارجاع کرد و خواستار واکنش این نهاد جهانی در مقابل آنچه که «آپارتاید جنسیتی» نامید، شد.
این هیئت همچنین خواستار تعلیق بودجه افغانستان تا زمان بازگرداندن کریکت زنان و حمایت از بازیکنان زن افغان شد.
به گفته امیری، او و هم‌تیمی‌هایش به تیم مردان افغانستان افتخار می‌کنند. تمام آنچه می‌خواهند، این است که با آنها هم به طور برابر رفتار شود: «شورای بین‌المللی کریکت صحبت از برابری می‌کند، اما نمی‌دانم منظورشان از برابری چیست. افغانستان تیم زنان ندارد، اما هنوز هم تیم مردانش مجوز بازی دارد و بودجه دریافت می‌کند.»
«من خیلی عصبانی هستم. شورا هرگز کاری برای ما انجام نداده است. ما فقط می‌خواهیم یک تیم داشته باشیم تا به میلیون‌ها زن در افغانستان امید بدهیم.»
رئیس شورا، جی شاه، می‌گوید: «اگرچه ما همچنان از افغانستان حمایت می‌کنیم، اما پیگیر وضعیت تیم زنان این کشور از طریق کارگروه کریکت افغانستان، به ریاست معاون رئیس شورای بین‌المللی کریکت، عمران خواجه هستیم.»
در ماه گذشته و در شهر ملبورن، زنان افغان به دلیل عدم به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان تیم ملی، مجبور شدند با عنوان غیر رسمی «زنان افغانستان» در مقابل تیم «کریکت بدون مرز» بازی کنند.
«نمی‌خواهیم این اولین و آخرین بازی ما باشد»
هنگامی که بازیکنان تیم در همان ورزشگاهی که چند روز قبل میزبان مسابقه زنان استرالیا و انگلستان بود، پا به میدان گذاشتند، لباسی به تن داشتند که نشان مخصوص و طراحی شده توسط خودشان روی آن حک شده بود.
این نشان، شامل گل‌های ملی افغانستان و استرالیا بود که به دور یک توپ کریکت پیچیده شده بودند و نمادی بود از پذیرش زندگی جدید آنها در استرالیا، جایی که اکنون بسیاری از آنها مشغول تحصیل یا کار هستند.
آنها در آن مسابقه شکست خوردند، اما پیروزی واقعی، برگزاری آن بازی بود.
نیلاب استانکزای، یکی از بازیکنان تیم، می‌گوید: «بازی فوق‌العاده‌ای بود و خیلی خوشحالیم که بالاخره توانستیم کنار هم بازی کنیم. امیدواریم این اتفاق باعث شود شورای بین‌المللی کریکت از ما حمایت کند.»
هرچند این روز برای آنها سرشار از احساسات و شادی بود، اما یک سؤال مهم همچنان باقی مانده است: آینده این تیم چه خواهد شد؟
با وجود آن که یک کارزار اینترنتی یک روز پس از مسابقه و با هدف جمع‌آوری ۷۵۰ هزار پوند برای تأمین آینده تیم راه‌اندازی شد، اما آنها هیچ بودجه رسمی ندارند.
«بنیاد بریتانیایی کریکت مارلبون» هم اعلام کرده که بازیکنان زن افغانستان اولین افرادی هستند که از صندوق جدید و جهانی کریکت پناهجویان این سازمان بهره‌مند خواهند شد.
این بازیکنان رؤیاهای بزرگی برای بازی در سطح بین‌المللی دارند، مسئله‌ای که بستگی به تعامل شورای بین‌المللی کریکت با آنها دارد.
با این حال، یک چیز قطعی است. در زمانی که زنان در افغانستان احساس می‌کنند هیچ صدایی ندارند، این تیم سکوت نخواهد کرد و صدای آنها خواهد بود.
