محو اسکوبار در کلمبیا؟ احتمال ممنوعیت فروش کالاهای یادگاری رهبر گروه تبهکاری

یک طرح پیشنهادی در کنگره کلمبیا در پی ممنوعیت فروش کالاهایی در تجلیل از پابلو اسکوبار، سلطان سابق مواد مخدر است. اما در این مورد نظرات متفاوتی وجود دارد.

روز دوشنبه، ۲۷ نوامبر ۱۹۸۹، گونزالو روخاس در کلاس مدرسه‌اش در بوگوتا، پایتخت کلمبیا بود که معلمی او را بیرون از کلاس خواست تا خبر ناگواری به او بدهد.

پدرش که او هم گونزالو نام داشت، صبح همان روز در یک سانحه هوایی جان باخته بود.

آقای روخاس که در آن زمان فقط ۱۰ سال داشت، می‌گوید: «به یاد دارم که به خانه رفتم و دیدم که مادر و مادربزرگم منتظر من هستند و گریه می‌کنند. روز بسیار بسیار غم‌انگیزی بود.»

دقایقی پس از برخاستن هواپیمای پرواز ۲۰۳ شرکت هواپیمایی کلمبیا، در آن انفجاری روی داد که در نتیجه ۱۰۷ مسافر و خدمه کشته شدند و برخورد قطعات هواپیما با یک ساختمان باعث کشته شدن سه نفر دیگر زیر آوار شد.

این انفجار تصادفی نبود بلکه عامل آن بمبی بود که پابلو اسکوبار و گروه تبهکاران تحت رهبری او در شهر مدلین، در هواپیما کار گذاشته بودند.

اگرچه امروز دوره‌ای که شاخصه آن جنگ کارتل‌های مواد مخدر، بمب‌گذاری، آدم‌ربایی و آمار بالای قتل بود تا حدود زیادی به گذشته کلمبیا تعلق دارد، اما میراث اسکوبار هنوز زنده است.

این تبهکار بدنام که در سال ۱۹۹۳ به دست نیروهای امنیتی کشته شد، در سراسر جهان حرکتی شبیه یک فرقه را ایجاد کرده و نام و خاطره‌اش در کتاب‌ها، آثار موسیقی و تولید تلویزیونی مثل سریال نارکوس در نتفلیکس جاودانه شده است.

در خود کلمبیا، نام و چهره او روی لیوان‌، جاکلیدی و تی‌شرت‌ها در فروشگاه‌های کالاهای گردشگری دیده می‌شود و این کالاها عمدتا برای جهانگردان کنجکاو تهیه شده است.

اما یک طرح عنوان شده در کنگره کلمبیا به دنبال تغییر این وضعیت است.

این طرح خواستار ممنوعیت عرضه کالاهای مربوط به اسکوبار و مجرمان دیگر است تا به این ترتیب به تجلیل از رهبر یک باند مواد مخدر پایان دهد که در تجارت جهانی کوکائین نقش داشت و مسئول قتل حداقل چهار هزار نفر بود.

خوان سباستین گومز، عضو کنگره کلمبیا و یکی تدوین‌کنندگان طرح می‌گوید: «موضوعات دشوار که بخشی از تاریخ و گذشته کشور ما هستند نباید با تی‌شرت یا برچسب فروخته شده در گوشه خیابان در یادها بماند.»

طرح پیشنهادی خواستار ممنوعیت فروش و استفاده و حمل لباس و اقلامی است که تبهکاران از جمله اسکوبار را تبلیغ می‌کنند. تصویب این طرح به معنای مجازات برای کسانی است که این قانون را نادیده می‌گیرند و مجازات‌هایی از جمله تعلیق موقت پروانه کسب فروشندگان را پیش‌بینی کرده است.

بسیاری از فروشندگانی که این کالاها را می‌فروشند تاکید می‌کنند که ممنوعیت قانونی این کالا به کسب و کار آنها آسیب می‌رساند.

خوآنا مونتویا، صاحب غرفه‌ای پر از کالاهای اسکوبار در محله «کومونا ۱۳» که منطقه مورد علاقه گردشگران در شهر مدلین است، می‌گوید: «این طرح وحشتناک است. ما حق کار داریم و به خصوص این تی‌شرت‌های پابلو فروش خیلی خوبی دارند.»

مدلین، زادگاه اسکوبار، در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ به خاطر خشونت مرتبط با جنگ گروه‌های قاچاق مواد مخدر و درگیری‌های مسلحانه در کلمبیا به «خطرناک‌ترین شهر جهان» شهرت یافته بود.

امروزه این شهر به مرکز نوآوری و گردشگری تبدیل شده و فروشندگانی دارد که مشتاق هستند از هجوم بازدیدکنندگان برای خرید سوغاتی، که بعضی از آنها مربوط به اسکوبار است، پول درآورند.

خانم مونتویا که خرج خود و دختر خردسالش در می‌آورد، می‌گوید: «سوغاتی‌های اسکوبار برای بسیاری از خانواده‌های اینجا مفید است. ما را سرپا نگه می‌دارد، به ما کمک می‌کند اجاره خانه‌مان را بپردازیم، غذا بخریم، از بچه‌هایمان مراقبت کنیم.»

خانم مونتویا می‌گوید حداقل ۱۵ درصد از فروش غرفه او از محصولات اسکوبار است، اما برخی از فروشندگان به بی‌بی‌سی می‌گویند که این میزان برای آنها به ۶۰ درصد می‌رسد.

در صورت تصویب این طرح، یک دوره زمانی مشخص برای فروشندگان در نظر گرفته می‌شود تا با قانون جدید آشنا شوند و کالاهای اسکوبار خود را به تدریج جمع کنند.

گومز توضیح می‌دهد: «ما به یک مرحله انتقالی نیاز داریم تا مردم بتوانند فروش این محصولات را متوقف و آنها را با محصولات دیگر جایگزین کنند.»

او می گوید کلمبیا چیزهای جالب‌تر از قاچاقچیان مواد مخدر برای نشان دادن دارد و ارتباط با اسکوبار برای این کشور داغ ننگ به شمار می‌رود.

روی برخی از تی‌شرت‌ها که به قیمت بیش از شش دلار فروخته می‌شوند عبارت‌هایی مرتبط با اسکوبار نقش بسته است مثلا: « نقره یا سرب؟» این جمله گزینه‌ای بود که این رئیس گروه تبهکاران در برابر کسانی قرار می‌داد که در صدد مخالفت با عملیات او بودند: قبول رشوه یا کشته شدن با گلوله.

ماریا سوارز، فروشنده کالاهای سوغاتی معتقد است که سود حاصل از فروش کالاهای اسکوبار اخلاقی نیست.

او می‌گوید: «ما به این ممنوعیت نیاز داریم. او کارهای وحشتناکی کرد و این سوغاتی‌ها نباید فروخته شوند.»

او توضیح می‌دهد که از اینکه صاحب فروشگاه محل کارش سوغاتی‌های اسکوبار را می‌فروشد احساس ناراحتی می‌کند.

گفته می‌شود که در یک زمان، اسکوبار و کارتل مدلین ۸۰ درصد از کوکائین وارد شده به ایالات متحده را کنترل می‌کردند. در سال ۱۹۸۷ مجله فوربس او را به عنوان یکی از ثروتمندترین افراد جهان معرفی کرد.

او مقداری از ثروت خود را صرف توسعه محله‌های محروم کرد، اما بسیاری از مردم این اقدام را روشی برای خریدن وفاداری برخی اقشار مردم می‌دانند.

آقای روخاس سال‌ها پس از مرگ پدرش، از او به عنوان مردی آرام و مسئولیت‌پذیر یاد می‌کند که به خانواده‌اش عشق می‌ورزید. برای او، طرح پیشنهادی به کنگره یک لحظه تعیین‌ کننده است.

آقای روخاس می‌گوید: «این نقطه عطفی در این مسیر است که چگونه ما به آنچه که در ارتباط با تجاری‌سازی تصاویر پابلو اسکوبار روی می‌دهد و نحوه اصلاح آن فکر کنیم.»

او در عین حال نسبت به این طرح انتقاداتی دارد. او معتقد است که محتوای طرح بر آموزش افکار عمومی تمرکز لازم را ندارد.

آقای روخاس روزی را در سال‌ها پیش به یاد می‌آورد که مردی را دید که یک تی‌شرت سبز رنگ با تصویری نیمرخ از اسکوبار و عبارت «پابلو، برای ریاست ‌جمهوری» بر تن داشت.

او می‌گوید: «این وضعیت چنان باعث سردرگمی من شد که نتوانستم به او در این مورد چیزی بگویم. باید بر نحوه دادن پیام‌های مختلف به نسل‌های جدید تمرکز بیشتری وجود داشته باشد تا تصویر مثبتی از رهبر یک کارتل تبهکاری به آنها منتقل نشود.»

آقای روجاس فعالانه در تلاش برای تغییر روایت‌های پیرامون اسکوبار و تجارت مواد مخدر شرکت داشته است.

در سال ۲۰۱۹، او همراه با برخی دیگر از قربانیان جنایات اسکوبار وبسایت narcostore.co را راه اندازی کرد. این یک فروشگاه آنلاین است که در ظاهر، اقلامی با مضمون اسکوبار را برای فروش عرضه می‌کند.

اما هیچیک از محصولات تبلیغ شده در واقع وجود خارجی ندارد و هنگامی که مشتری یکی را انتخاب می‌کنند، به جای خود محصول، یک ویدئو شامل شهادت یکی قربانیان اسکوبار در اختیارش قرار می‌گیرد. آقای روخاس می گوید که این سایت ۱۸۰ میلیون بازدیدکننده از سراسر جهان را به خود جلب کرده است.

این طرح برای تبدیل به قانون باید چهار مرحله را در کنگره کلمبیا بگذراند.

گومز می‌گوید امیدوار است مذاکره پیرامون این طرح بازتابی در داخل و خارج از کنگره داشته باشد.

او می‌گوید: «در آلمان شما تی‌شرت با علامت صلیب شکسته یا عکس هیتلر را نمی‌فروشید، در ایتالیا برچسب موسولینی را نمی‌فروشید و به شیلی نمی‌روید تا کپی کارت شناسایی پینوشه را بخرید.»

آقای گومز می‌افزاید: «من فکر می‌کنم مهم‌ترین کاری که این طرح می‌تواند انجام دهد ایجاد گفت‌وگو به عنوان یک کشور است - گفت‌وگویی که هنوز اتفاق نیفتاده است.»

شهردار مدلین - که در انتخابات ۲۰۲۲ نامزد ریاست جمهوری بود - علناً از این طرح حمایت کرده و این کالاها را «توهین به این شهر، به کشور و قربانیان تبهکاران» خوانده است.

در ال پوبلادو، محله مرفه در مدلین و محبوب گردشگران، سه آمریکایی در دکه‌ای پر از سوغاتی دنبال اشیا مختلف می‌گردند. یکی از آنها یک کلاه می‌خرد که روی آن نام و صورت اسکوبار چاپ شده است. او می‌گوید که یک یادگاری از «تاریخ» می‌خواهد.

اما حامیان این طرح تاکید دارند که تصویب آن به معنای حذف اسکوبار از تاریخ نیست، بلکه حذف توصیف اسطوره‌ای از او و ایجاد راه‌های جدید برای احترام به قربانیانی است که به دست تشکیلات او کشته شدند و البته یادآوری درد و رنجی که بازماندگان آنان تحمل کردند.