แมงมุมตัวเมียแกล้งตายล่อให้ตัวผู้ผสมพันธุ์

งานวิจัยล่าสุดจากออสเตรเลียไขปริศนาพฤติกรรมแปลกประหลาดของแมงมุมใยกรวย (funnel weaving spider) เพศเมียที่แกล้งตายระหว่างการจับคู่ผสมพันธุ์ โดยพบว่าเป็นกลวิธีดึงดูดเพศผู้ให้มาจับคู่ผสมพันธุ์โดยไม่ต้องกลัวว่าจะถูกจับกินเป็นอาหารหลังเสร็จกิจ

งานวิจัยชิ้นนี้ที่ตีพิมพ์ในวารสาร Current Zoology ระบุว่า การแกล้งตายดังกล่าวช่วยให้แมงมุมเพศผู้คลายความวิตกกังวล และทำให้เพศเมียสามารถเลือกคู่ผสมพันธุ์ที่ดีที่สุดได้

แมงมุมใยกรวยเป็นตระกูลหนึ่งของแมงมุมที่ทอเส้นใยดักเหยื่อเป็นรูปทรงกรวย และมีพฤติกรรมที่เพศเมียมักจับเพศผู้กินเป็นอาหารในช่วงก่อน ระหว่าง หรือหลังจากกิจกรรมการผสมพันธุ์ ที่เรียกว่า sexual cannibalism ซึ่งนี่ทำให้แมงมุมตัวผู้ไม่ค่อยกล้าเสี่ยงชีวิตจับคู่ผสมพันธุ์กับตัวเมีย

ด้วยเหตุนี้ แมงมุมใยกรวยบางชนิดพันธุ์จึงพัฒนาพฤติกรรมแกล้งตายที่เรียกว่า sexual catalepsy โดยการงอขาและอยู่นิ่งไม่ไหวติงราวกับตายไปแล้ว เพื่อให้แมงมุมตัวผู้เข้าจับคู่ผสมพันธุ์โดยไม่ต้องกลัวว่าจะตกเป็นอาหารอันโอชะของเพศเมียหลังเสร็จกิจ

นักวิทยาศาสตร์ทราบเกี่ยวกับพฤติกรรม sexual catalepsy มาระยะหนึ่งแล้ว แต่ยังไม่ทราบแน่ชัดว่านี่คือพฤติกรรมที่แมงมุมเพศเมียยอมแกล้งตายเองเพื่อดึงดูดเพศผู้มาผสมพันธุ์ด้วย หรือเป็นการควบคุมของเพศผู้ผ่านการกระตุ้นทางพฤติกรรม หรือการส่งสัญญาณทางเคมีบางอย่าง

อย่างไรก็ตาม ในการศึกษาล่าสุดทีมนักวิจัยได้เฝ้าสังเกตพฤติกรรมการผสมพันธุ์ของแมงมุมเพศเมีย แล้วนำแมงมุมไปแช่แข็งจนตายก่อนนำร่างมาบดละเอียดเพื่อวิเคราะห์สารเคมีที่กระตุ้นให้เกิดพฤติกรรมแกล้งตายระหว่างการผสมพันธุ์

ผลปรากฏว่า แมงมุมเพศเมียดังกล่าวมีสารเคมีแทบจะตรงกับสารเคมีที่เกิดขึ้นเมื่อสัตว์อยู่ในภาวะ thanatosis หรือภาวะอัมพาตชั่วคราว หรือการแกล้งตาย ซึ่งบ่งชี้ว่า พฤติกรรม sexual catalepsy ที่เกิดขึ้นเป็นผลมาจากแมงมุมตัวเมียเอง ไม่ใช่อิทธิพลจากการควบคุมของเพศผู้

ศาสตราจารย์ มาร์ก เอลการ์ นักชีววิทยาเชิงวิวัฒนาการจากมหาวิทยาลัยเมลเบิร์น ในออสเตรเลีย หนึ่งในทีมวิจัยชุดนี้ให้สัมภาษณ์กับเว็บไซต์ Live Science ว่า ผลการศึกษาที่ได้บ่งชี้อย่างชัดเจนว่า พฤติกรรม sexual catalepsy ควบคุมโดยแมงมุมเพศเมียเอง และเป็นวิธีการที่ช่วยให้พวกมันเลือกคู่ผสมพันธุ์ได้

“การผสมพันธุ์เกิดขึ้นเฉพาะช่วงที่เพศเมียเข้าสู่ภาวะแกล้งตาย หากมันไม่ทำเช่นนี้ตัวผู้ก็จะไม่ยอมจับคู่ผสมพันธุ์ด้วย” ศ. เอลการ์ อธิบาย

ทีมนักวิจัยชี้ว่า แม้จะดูเหมือนว่าแมงมุมเพศเมียตายในระหว่างการผสมพันธุ์ แต่แมงมุมเพศผู้รู้ดีว่านี่คือการแกล้งตาย ดังนั้นเมื่อผสมพันธุ์เสร็จ ตัวผู้ก็จะรีบหนีออกมาทันที ส่วนตัวเมียก็จะคลานกลับรัง

ศ. เอลการ์บอกว่า พฤติกรรมแกล้งตายระหว่างจับคู่ผสมพันธุ์พบเห็นได้ในแมงมุมใยกรวยหลายชนิดพันธุ์ แต่นี่ยังเร็วเกินไปที่จะสรุปว่าเทคนิคนี้เป็นสิ่งที่แมงมุมตระกูลนี้ทั้งหมดใช้ในการดึงดูดคู่ผสมพันธุ์

และนี่ไม่ใช่เทคนิคเดียวที่แมงมุมใช้หลบหนีการถูกคู่ผสมพันธุ์จับกิน เพราะในปี 2022 นักวิทยาศาสตร์พบว่า แมงมุมเพศผู้ชนิดหนึ่งที่ชื่อ Philoponella prominens ซึ่งอยู่ในวงศ์แมงมุมใยกลม (orb weaving spider) ใช้กลไกที่ขาเพื่อดีดตัวออกจากเพศเมียในทันทีที่จับคู่ผสมพันธุ์เสร็จ