چرا بعضی از کشورها فلسطین را به عنوان کشور به رسمیت نمی‌شناسند؟
منبع تصویر، Getty Images
تشکیلات خودگردان فلسطینی از سال ۲۰۱۲ عضو ناظر سازمان ملل متحد بوده است.
روز پنج‌شنبه، شورای امنیت سازمان ملل درخواست فلسطینیان برای عضویت کامل در این سازمان را به رای گذاشت.
ایالات متحده این قطعنامه را وتو کرد، ولی ۱۲ عضو شورا به آن رای موافق دادند، از جمله سه متحد آمریکا – فرانسه، ژاپن و کره جنوبی. رای بریتانیا و سوئیس نیز ممتنع بود.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان، گفت استفاده آمریکا از حق وتو کاری «غیراخلاقی» بود، اما اسرائیل از این اقدام تشکر کرد و این قطعنامه را شرم‌آور خواند.
این رای‌گیری بر سر چه بود؟
موضوع رای‌گیری شورای امنیت عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل بود. طرح اولیه قطعنامه الجزایر که در بین ۱۵ عضو این شورا به رای گذاشته شد به ۱۹۳ عضو مجمع عمومی سازمان ملل توصیه می‌کرد که «دولت فلسطین را به عنوان عضو سازمان ملل بپذیرد».
پنج کشور عضو دائم شورای امنیت هستند، و هر کدام حق وتو دارند. در کنار آن‌ها ۱۰ عضو موقت هم در شورا حضور دارند.
اگر این قطعنامه در شورای امنیت تصویب می‌شد، برای رای‌گیری به مجمع عمومی می‌رفت و برای عضویت فلسطین به موافقت دو سوم اعضا نیاز بود.
ایالات متحده، یکی از متحدان دیرینه اسرائیل، این قطعنامه را در شورای امنیت وتو کرد. قطعنامه‌های شورای امنیت تنها در صورتی تصویب می‌شوند که هیچ یک از اعضای دائم – آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه یا چین – آن‌ها را وتو نکنند.
پس از این رای‌گیری، رابرت وود، معاون سفیر آمریکا در سازمان ملل به این شورا گفت: «ایالات متحده همچنان حامی سرسخت راه‌حل دو کشوری است. این رای به معنی مخالفت با کشور فلسطینی نیست، بلکه به معنی پذیرفتن این حقیقت است که این اتفاق تنها می‌تواند با مذاکره مستقیم دو طرف رقم بخورد.»
سرزمین‌های فلسطینی چه وضعیتی در سازمان ملل دارند؟
فلسطینی‌ها، مانند واتیکان، کشور ناظر غیرعضو محسوب می‌شوند.
در سال ۲۰۱۱، تشکیلات خودگردان فلسطینی برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد، اما این خواسته به جایی نرسید چون از حمایت شورای امنیت برخوردار نبود و هرگز به رای گذاشته نشد.
اما در سال ۲۰۱۲، مجمع عمومی سازمان ملل با یک رای‌گیری وضعیت را به «کشور ناظر غیرعضو» ارتقاء داد، وضعیتی که به فلسطینی‌ها اجازه می‌دهد در مباحث مجمع شرکت کنند، هر چند که حق رای دادن به قطعنامه‌ها را ندارند.
تصمیم سال ۲۰۱۲ که با استقبال در باریکه غزه و کرانه غربی و انتقاد ایالات متحده و اسرائیل همراه شد در عین حال به فلسطینی‌ها اجازه می‌داد که در سازمان‌های بین‌المللی دیگر هم عضو شوند، از جمله دیوان کیفری بین‌المللی که عالیترین دادگاه سازمان ملل است. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ عضو این دیوان شدند.
خالد القندی، مدیر برنامه فلسطین و روابط فلسطین و اسرائیل در موسسه خاورمیانه در واشنگتن، می‌گوید «عضویت کامل در سازمان ملل اهرم دیپلماتیک قویتری در اختیارشان می‌گذارد، از جمله این که می‌توانند خودشان قطعنامه طرح کنند، در مجمع عمومی حق رای خواهند داشت و در نهایت هم این امکان که عضو شورای امنیت بشوند و در آنجا هم رای بدهند.»
منبع تصویر، Reuters
او در ادامه می‌گوید که «اما هیچ کدام از این ابزارها ضامن دستیابی به راه‌حل دو کشوری نیستند – اتفاقی که تنها با پایان دادن به اشغالگری اسرائیل خواهد افتاد.»
گیلبرت آچکار، استاد مطالعات توسعه و روابط بین‌الملل در مدرسه مطالعات آفریقایی و شرقی لندن، می‌گوید که حتی اگر رای‌گیری روز پنج‌شنبه هم به نفعشان تمام شده بود، «تشکیلات خودگردان دستاورد خیلی بیشتری نمی‌توانست داشته باشد.»
او می‌گوید «عمدتا یک پیروزی نمادین بود: به رسمیت شناختن یک 'دولت فلسطینی' تخیلی در برابر یک 'تشکیلات خودگردان' بی‌قدرت واقعی در بخش کوچکی از اراضی اشغال‌شده در سال ۱۹۶۷ که کاملا به اسرائیل وابسته است» و اضافه می‌کند که «چند سال نوری با یک 'دولت مستقل و مقتدر فلسطینی' فاصله دارد.»
چه کشورهایی فلسطین را به عنوان کشور به رسمیت می‌شناسند؟
حدود ۱۴۰ کشور فلسطینی را به رسمیت می‌شناسند، از جمله اعضای گروه اعراب در سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی، و اعضای جنبش عدم تعهد.
ولی بسیاری از کشورهای دیگر – از جمله ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان و استرالیا – آن را به رسمیت نمی‌شناسند.
البته استرالیا هفته پیش اعلام کرد که ممکن است به منظور «تسریع روند حرکتی به طرف راه‌حل دو کشوری» کشور مستقل فلسطینی را به رسمیت بشناسد.
و ماه گذشته، رهبران اسپانیا، ایرلند، مالت و اسلوانی نیز با انتشار اطلاعیه‌ای در حاشیه اجلاس سران اتحادیه اروپا گفتند که می‌خواهند مقدمات به رسمیت شناختن کشور فلسطینی «در شرایط مناسب» را آماده کنند.
به گفته هیو لووات، عضو ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا، «چیزی که هنوز محل پرسش است این است که اگر مسیر سازمان ملل توسط آمریکا بسته شده باشد، آیا بعضی از اعضا، مخصوصا اعضای اروپایی، حاضر خواهند شد بر اساس توافق‌های دوجانبه کشور فلسطینی را به رسمیت بشناسند؟»
منبع تصویر، Getty Images
چرا بعضی از کشورها فلسطین را به عنوان کشور به رسمیت نمی‌شناسند؟
کشورهایی که آن را به عنوان کشور به رسمیت نمی‌شناسند عموما به این خاطر چنین تصمیمی گرفته‌اند که توافقی که با مذاکره با اسرائیل حاصل شده باشد وجود ندارد.
فواز جرجس، استاد روابط بین‌الملل و سیاست خاورمیانه در مدرسه اقتصاد لندن، می‌گوید که «با این که ایالات متحده حرف‌های خوبی درباره لزوم تشکیل کشور فلسطینی می‌زند، تاکیدش بر مذاکره مستقیم بین اسرائیل و فلسطین است که در عمل یعنی اسرائیل می‌تواند آرزوی فلسطینی‌ها برای رسیدن به حق حاکمیت ملی را وتو کند.»
مذاکرات صلح در دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، و در ادامه دستیابی به یک راه‌حل دو کشری را هدف قرار داد تا اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها بتوانند در دو کشور جدا در کنار یکدیگر زندگی کنند.
با این حال، روند صلح از اوایل قرن جاری کند شد و آخرین مرحله از مذاکرات در سال ۲۰۱۴ در واشنگتن شکست خورد. مسائل سرزمینی هنوز حل‌نشده باقی مانده است، از جمله وضعیت مرزها و سرشت دولت فلسطینی در آینده، وضعیت بیت المقدس، و سرنوشت پناهندگان فلسطینی جنگ ۴۹-۱۹۴۸ که در پی اعلام تاسیس اسرائیل رخ داد.
اسرائیل به سختی با عضویت فلسطینیان در سازمان ملل مخالف است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، گعلاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، در اوایل ماه آوریل گفت که همین که چنین حرفی مطرح است «به تنهایی یک پیروزی برای تروریست‌های جنایتکار» محسوب می‌شود و اضافه کرد که موفقیت این طرح نوعی پاداش برای حمله ۷ اکتبر حماس تفسیر می‌شد.
کشورهایی که می‌خواهند رابطه صمیمی خود با اسرائیل را حفظ کنند می‌دانند که به رسمیت شناختن کشورمستقل فلسطینی باعث خشم متحدشان خواهد شد.
برخی، از جمله حامیان اسرائیل، استدلال می‌کنند که فلسطینی‌ها از شاخص‌های کلیدی لازم برای تشکیل کشور که در معاهده مونته‌ویدئو عنوان شده است برخوردار نیستند – جمعیت پایدار، اراضی مشخص، دولت و توان برقراری رابطه با دیگر کشورها.
اما دیگران تعریف انعطاف‌پذیرتری دارند که بیشتر بر به رسمیت شناخته شدن از طرف کشورهای دیگر تاکید دارد.
