چرا هزاران گرجستانی هر روز تظاهرات می‌کنند؟

در ده روز گذشته، هزاران گرجستانی – بیشترشان نوجوان و بیست و چند ساله – خیابان‌های تفلیس، پایتخت گرجستان، را بند آورده‌اند.

درخواست آن‌ها از دولت این است که طرح جنجالی خود، معروف به قانون «عوامل خارجی»، را که خیلی‌ها می‌گویند از قوانین استبدادی کشور همسایه روسیه الهام گرفته شده است کنار بگذارد. در روسیه از این قوانین برای سرکوب اعتراضات استفاده می‌شود.

کلیات این طرح روز ۱۷ آوریل در پارلمان تصویب شد و جزئیات آن باید پیش از تصویب نهایی دو بار دیگر در پارلمان به رای گذاشته شود.

گوانتسای ۲۳ ساله، در حالی که با دوستان خود نزدیک پارلمان گرجستان که محل خیلی از تجمعات است نشسته، می‌گوید «برای دفاع از آینده اروپایی خودم اینجا آمده‌ام.»

او به نسل زد گرجستان تعلق دارد که با پرچم‌های گرجستان و اتحادیه اروپا در خیابان‌های تفلیس راه‌پیمایی کرده‌اند و شعار «نه به قوانین روسی» سر داده‌اند.

طبق طرح پیشنهادی حزب حاکم «رویای گرجستان» - حزبی که در ۱۲ سال گذشته در قدرت بوده است – سازمان‌های غیردولتی و رسانه‌هایی که بیش از ۲۰ درصد بودجه خود را از پشتیبان‌های خارجی دریافت می‌کنند باید به عنوان سازمان‌هایی که «منافع یک قدرت خارجی را نمایندگی می‌کنند» ثبت شوند.

وزارت دادگستری نیز بر این سازمان‌ها نظارت خواهد داشت و شاید مجبور شوند که اطلاعات حساس خود را به مقامات تحویل دهند – یا در صورت عدم همکاری حدود ۱۰ هزار دلار جریمه پرداخت کنند.

از آنجایی که سازمان‌های غیردولتی و جامعه مدنی گرجستان در نظارت بر روند انتخابات نقش ایفا می‌کنند، نگرانی دیگر معترضان این است که شاید پیش از انتخابات پارلمانی پیش رو از این طرح برای خفه کردن صداهای منتقد استفاده شود.

این طرح به قانونی استبدادی تشبیه شده است که در سال ۲۰۱۲ در روسیه به اجرا گذاشته شد و از آن زمان به بعد دولت روسیه از آن برای به حاشیه راندن مخالفان کرملین استفاده کرده است – از جمله شخصیت‌های سرشناس فرهنگی، رسانه‌ها و گروه‌های فعال در جامعه مدنی.

نگرانی دیگر خیلی‌ها این است که چنین قانونی می‌تواند مسیر عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا را مسدود کند. عضویت در این اتحادیه آرزوی خیلی از گرجستانی‌ها است، و نظرسنجی موسسه دموکراتیک ملی ایالات متحده نشان داد که حدود ۸۰ درصد گرجستانی‌ها از عضویت در اتحادیه اروپا استقبال می‌کنند.

گرجستان در دسامبر ۲۰۲۳ به عنوان نامزد عضویت در اتحادیه اروپا انتخاب شد – ولی حالا هم بروکسل و هم واشنگتن گفته‌اند که تصویب قانون عوامل خارجی به ضرر اهداف اروپایی گرجستان خواهد بود.

تعدادی از رهبران اروپایی هشدار داده‌اند که این طرح پیشنهادی با ارزش‌ها و هنجارهای اتحادیه اروپا «ناسازگار» است، از جمله شارل میشل، رئیس شورای اروپایی، که گفت این قانون «فاصله گرجستان از اتحادیه اروپا را بیشتر خواهد کرد، نه کمتر.»

اما ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، همچنان مصر به اجرای این طرح است.

او سازمان‌های غیردولتی را به تلاش برای اجرای دو انقلاب در گرجستان، نشر «پروپاگاندای همجنسگرایانه» و حمله به کلیسای ارتدکس گرجستان متهم کرده است.

او و دولتش تاکید دارند که هدف این طرح تضمین شفافیت است، و ادعای تضاد با ارزش‌های اروپایی – یا این که روسیه پشت این طرح است – را رد می‌کنند.

واقعیت این است که حزب رویای گرجستان تلاش کرده است که به خاطر این طرح از روسیه فاصله بگیرد، و هر گونه شباهت ظاهری با قوانین روسیه را «دروغ‌رسانی» خوانده است و به شدت رد کرده است. این حزب حتی گفته‌های مقامات روس درباره اعتراضات در گرجستان را «آتش‌افروزانه» توصیف می‌کند.

اما تامار اونیانی، یکی از نمایندگان سازمان غیردولتی «انجمن حقوقدان‌های جوان گرجستانی»، به این رفتار مشکوک است. او در این اعتراض‌ها شرکت داشته است و می‌گوید هدف این طرح «سرکوب جامعه مدنی» و «تامین منافع روسیه» است.

او در حاشیه یکی از این تجمع‌ها به بی‌بی‌سی گفت که «ما برای همین به اینجا آمده‌ایم. به نظر ما این مساله بخشی از سیاست خارجی گرجستان است، چرا که ما را از اتحادیه اروپا دور می‌کند و به روسیه نزدیک.»

آنا دولیدزه، عضو حزب مخالف «برای مردم»، می‌گوید که این قانون نوعی «آزمون وفاداری» روسیه است برای حزب رویای گرجستان، حزبی که وظیفه‌اش «تصویب این قانون است و ادامه رفتار استبدادی نرم از طریق ساکت کردن غیرمستقیم منتقدان.»

خانم دولیدزه با اشاره به قوانین مشابهی که در کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان و قرقیزستان تصویب شده است می‌گوید: «از کشورهای طرفدار روسیه در به اصطلاح حوزه نفوذ روسیه خواسته شده است که این قانون را تصویب کنند... به عنوان راهی برای فاصله انداختن بین این کشورها و اروپا.»

در قرقیزستان، سازمان غیردولتی «بنیاد جامعه باز» اخیرا گفت که در پی تصویب یک قانون عوامل خارجی قصد دارد پس از سه دهه به فعالیت در این کشور خاتمه دهد. در اطلاعیه این سازمان آمده بود که این قانون جدید «به طور قطع تاثیری منفی بر جامعه مدنی، مدافعان حقوق بشر، و رسانه‌ها در قرقیزستان خواهد گذاشت.»

روسیه اما اتهام دخالت را بی‌اساس خوانده است.

دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که اعتراضات به طرح دولت گرجستان با تحریک قدرت‌های خارجی آغاز شد، قدرت‌هایی که می‌خواهند به احساسات روسیه‌ستیزانه در گرجستان دامن بزنند – ولی هر گونه ارتباط بین روسیه و این طرح را انکار کرد.

نظر تحلیلگران ولی متفاوت است. سوپو گلاوا، تحلیلگر تشخیص اخبار دروغ در شورای آتلانتیک، می‌گوید که صفحه‌های فیسبوکی حامی کرملین دارند در زمان مانده به انتخابات پارلمانی گرجستان در ماه اکتبر این ادعا را پخش می‌کنند که غرب پشت این اعتراضات است، و دارند این روایت را جا می‌اندازند که ایالات متحده «برنامه کودتا» دارد.

آقای گلاوا می‌گوید «حداقل پنج صفحه‌ای که همین الان دارم می‌بینم مطلبی پولی منتشر کرده‌اند که ادعا می‌کند برای سرنگونی دولت برنامه سری ترتیب داده شده است.»

معترضان در تفلیس شکی ندارند که این بزنگاهی تاریخی است، و همچنان برای اعلام نارضایتی خود از دولت به خیابان می‌روند. اعتراض حالا به یک رویداد روزانه در تفلیس تبدیل شده است و به نظر هم نمی‌رسد که قرار است فروکش کند.

آندریا شیلایدزه، دانشجو، می‌گوید که «از هر ده نفری که در خیابان هست نه نفر می‌گویند آینده ما در اروپا رقم خواهد خورد. نمی‌دانم مقامات دولتی چرا دارند این کار را می‌کنند.»

سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان که با دولت اختلاف نظر جدی دارد، به بی‌بی‌سی گفت که هنوز مشخص نیست که چه کسی ممکن است پشت این فشار برای تصویب این قانون باشد.

او می‌پرسد «آیا در گرجستان است یا در فرای مرزهای ما نشسته است؟ آیا این تصمیم در مسکو گرفته شده است؟»

«پرسش اصلی مردم گرجستان در باب شفافیت دقیقا همین است.»