آیا اوکراینی‌ها در جنگ سودان با واگنر روسیه می‌جنگند؟

در سپتامبر ۲۰۲۳ ملاقاتی غیرمنتظره در مکانی نامعمول اتفاق افتاد.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین که در پرواز برگشت خود از نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک بود، در فرودگاه شانون ایرلند توقف کرد و با ژنرال عبدالفتاح البرهان، رهبر سودان دیدار کرد.

دو رهبر درباره مسائل امنیتی بین‌المللی و «تهدیدات گروه‌های غیرقانونی که روسیه آن‌ها تامین مالی می‌کند» گفتگو کردند.

به گفته دفتر زلنسکی، این دیدار سطح بالا در فرودگاهی که اغلب برای سوخت‌گیری در پروازهای فراآتلانتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد، «برنامه‌ریزی نشده» بوده است.

اما بر اساس گزارش‌ها، نیروهای ویژه اوکراین نقش کلیدی در تحقق آن داشتند.

در آن زمان، سودان به دلیل درگیری بین ارتش عادی و یک نیروی شبه نظامی به نام نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) زمین‌گیر شده بود.

این درگیری‌ها نتیجه مستقیم جنگ قدرت در درون رهبری نظامی کشور بود: ژنرال عبدالفتاح البرهان، رئیس نیروهای مسلح و در واقع رئیس‌جمهور کشور از یک طرف و از سوی دیگر معاون سابق او و رهبر «نیروهای پشتیبانی سریع»، ژنرال محمد حمدان دقلو، که با نام حمیدتی نیز شناخته می‌شود.

هزاران نفر در این درگیری جان خود را از دست داده‌اند، میلیون‌ها نفر مجبور به ترک خانه‌های خود یا فرار به کشورهای دیگر شده‌اند و اقتصاد کشور ضربه بزرگی خورده است.

اخیراً گزارش‌هایی درباره چگونگی و چرایی حمایت اوکراین از دولت سودان در جریان این درگیری‌ها منتشر شده است.

به گزارش وال استریت ژورنال، سربازان اوکراینی به ژنرال البرهان کمک کردند تا در اوت ۲۰۲۳ از خارطوم، پایتخت سودان، فرار کند. در آن زمان مقر او در محاصره نیروهای پشتیبانی سریع (آر اس اف) بود.

این روزنامه گزارش داد که حدود صد نفر از نیروهای ویژه اوکراین به رهبری یک مامور اطلاعاتی معروف به «تیمور» پس از تماس تلفنی بین البرهان و زلنسکی وارد سودان شدند.

به نوشته وال استریت ژورنال این یگان اوکراینی نه تنها به خارج کردن البرهان کمک کرد، بلکه ماهیت جنگ در سودان را نیز با تأمین پهپادهای نمای اول شخص (FPV) و انجام حملات شبانه علیه نیروهای پشتیبانی سریع تغییر داد.

سازمان اطلاعاتی اوکراین در اظهارنظری به بی‌بی‌سی گفت که گزارش‌های مربوط به دخالت کی‌یف در سودان را نه تأیید و نه تکذیب می‌کند و اعلام کرد که «فعالیت‌های خود را در مناطق مختلف جغرافیایی که در آن حفاظت از منافع ملی اوکراین ضروری است، انجام می‌دهد».

«واگنر» در سودان چه می‌کند؟

در ماه فوریه ویدیویی منتشر شد که ظاهراً سربازان اوکراینی در سودان را در حال بازرسی یک خودروی نظامی نشان می‌دهد که با به شدت گلوله‌باران شده است و جسد یک سرباز روسی داخل آن است.

این خودرو دارای نشان گروه مزدور روسی واگنر بود.

در بخش دیگری از این ویدئو، سربازان اوکراینی در حال بازجویی از سربازان اسیر روسی دیده می‌شوند.

یک افسر اوکراینی می‌پرسد: «هدف شما در اینجا چیست؟»

سرباز پاسخ می‌دهد: «سرنگون کردن دولت محلی.»

بلافاصله مشخص نمی‌شود که این ویدئو در کجا و چه زمانی در سودان گرفته شده است و بی‌بی‌سی نمی‌تواند به طور مستقل آن را تأیید کند.

گروه روسی «واگنر» مدتها قبل از شروع درگیری بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع در سودان حضور داشت.

اولین ویدیوهای مزدوران واگنر در سودان حداقل به سال ۲۰۱۷ باز می‌گردد.

در آن زمان گزارش شد که مزدوران روسی در آموزش سربازان سودانی و کمک به نیروهای امنیتی محلی در سرکوب اعتراضات شرکت داشتند.

پس از مرگ یوگنی پریگوژین، بنیان‌گذار گروه «واگنر»، در اوت ۲۰۲۳، یگان‌های فعال این گروه در آفریقا، از جمله سودان، تحت کنترل سرویس‌های ویژه روسیه قرار گرفتند.

به گفته بورلی اوچینگ، تحلیلگر بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی، اکنون به نظر می‌رسد مزدوران «واگنر» که از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت می‌کنند، هدف اصلی اوکراینی‌ها در سودان هستند.

او می‌گوید: «به نظر می‌رسد گزارش‌هایی که در مورد آنچه یگان‌های اوکراینی [در سودان] انجام می‌دهند، بیشتر بر هدف قرار دادن روسیه متمرکز شده است تا حمایت از ارتش سودان در مبارزه با نیروهای پشتیبانی سریع».

مقامات اوکراین بارها گروه «واگنر» را به جنایات جنگی متهم کرده‌اند.

کریلو بودانوف، رئیس اطلاعات نظامی اوکراین اشاره کرد که برخی از مزدوران مستقر در سودان ممکن است در جنگ اوکراین شرکت داشته باشند.

او گفت: «همه جنایتکاران جنگی روسیه که علیه اوکراین جنگیده‌اند، می‌جنگند یا خواهند جنگید، در هر کجای جهان مجازات خواهند شد.»

به گفته مراد بطل شیشانی، از اندیشکده «ریمارکس» مستقر در لندن، اوکراین همچنین در تلاش است تا جلوی تأمین مالی مزدوران روسی را بگیرد.

«حمدیتی بزرگترین متحد روسیه در آفریقا عمدتاً برای گروه واگنر بوده است. او در حال کنترل طلا، منبع اصلی تامین مالی واگنر است.»

در سال ۲۰۲۲، در گزارشی از سی‌ان‌ان ادعا شد که روسیه در استخراج و تجارت طلا در سودان دخالت دارد و روس‌ها ۱۶ هواپیمای مملو از طلا از سودان به سوریه ارسال کرده‌اند.

طرح‌های حمله به تجارت طلای روسیه در سودان را وال استریت ژورنال توسط منبعی در اطلاعات نظامی اوکراین تأیید کرد.

شکست حمدیتی و تقویت روابط اوکراین با سودان نیز ممکن است مانع از برنامه‌های روسیه برای ایجاد پایگاه نظامی در بندر سودان در دریای سرخ شود.

«دشمنِ دشمنِ من دوست من است»

برخی از تحلیلگران آنچه را که اکنون در سودان در حال رخ دادن است، یک «جنگ نیابتی معمولی» می‌نامند - درگیری که در آن کشورهای ثالث دخیل هستند و هر کدام منافع خود را دنبال می‌کنند.

گلن هاوارد، رئیس سابق بنیاد جیمز تاون، یک گروه تحقیقاتی مستقر در واشنگتن، می‌گوید: «حمدیتی از جانب امارات متحده عربی و روسیه حمایت می‌شود و البرهان به طور پیوسته با حمایت مالی عربستان و نیروهای اوکراینی در جنگ پیروز می‌شود.»

به گفته نیکلاس آ. هراس، از مؤسسه نیولاین مستقر در واشنگتن، اوکراین همچنین در تلاش است تا تصویری از کشوری بسازد که می‌تواند مواضع روسیه را در هر کجا تهدید کند.

او می‌گوید: «توافق بین زلنسکی و البرهان معامله‌ای است از نوع 'دشمن دشمن من دوست من است'.»

او می‌گوید: «این راهی است برای اوکراین که به جامعه بین‌الملل نشان دهد زلنسکی در هر زمان و هر مکان و نه فقط در اروپا با پوتین مقابله خواهد کرد.»

با این حال، توانایی‌های اوکراین در سودان به دلیل ادامه جنگ روسیه و اوکراین تاکنون محدود بوده است و کی‌یف تنها می‌تواند یگان‌های کوچک نیروهای ویژه را در اختیار متحد آفریقایی خود بگذارد.

برعکس، حضور روسیه در سودان همچنان بسیار ملموس‌تر است.

هراس می‌گوید: «روسیه از طریق گروه واگنر، با گردان‌های جنگنده با پشتیبانی توپخانه و سامانه‌های موشکی زمین به زمین قابلیت‌های اعزام نیروی بیشتری در سودان دارد و تدارکات لجستیکی را برای نیروهای پشتیبانی سریع تأمین می‌کند.»