جنگ ایران و اسرائیل؛ آیا آتش‌بس به معنای پایان جنگ است؟

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، عصر دوشنبه اعلام کرد که اسرائیل و ایران با آتش‌بس موافقت کرده‌اند که به گفته او می‌تواند به صلحی پایدار منجر شود.

این خبر پس از ۱۲ روز حملات هوایی و موشکی اسرائیل به ایران، حملات موشکی و پهپادی تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل و بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران توسط ایالات متحده منتشر شد.

ایران اعلام کرد که در صورت توقف حملات اسرائیل، آماده توقف آتش‌بس است و دولت اسرائیل اعلام کرد که پس از دستیابی به اهداف خود، با این پیشنهاد موافقت کرده است.

با این حال، آتش‌بس اعلام شده شکننده بوده و ترامپ ادعا کرده است که هم اسرائیل و هم ایران آن را نقض کرده‌اند.

مانند سایر درگیری‌ها، ادامه این آتش‌بس به دیپلماسی ماهرانه زیادی نیاز دارد.

آتش‌بس به چه معناست؟

به گفته سازمان ملل متحد، تعریف واحد و جهانی پذیرفته‌شده‌ای برای واژه «آتش‌بس» وجود ندارد، اگرچه این واژه از فرمان نظامی «آتش را متوقف کنید» گرفته شده است که برعکس فرمان «آتش گشودن» است.

معنای آن می‌تواند هر چیزی باشد که دو طرف جنگ در مذاکرات خود با آن توافق می‌کنند.

این واژه همچنین به صورت متناوب با کلماتی مانند «آتش‌بس موقت» و «متارکه جنگ» جایگزین می‌شود.

با این حال، سازمان ملل متحد می‌گوید که در بیشتر موارد بین دو اصطلاح «آتش‌بس» و «توقف درگیری‌ها» تفاوت وجود دارد.

این سازمان می‌گوید «توقف درگیری‌ها» تمایل به یک توافق غیر رسمی برای توقف جنگ است، اما «آتش‌بس» حالتی رسمی‌تر دارد و با توافق مشخصی همراه است که جزئیاتی مانند موارد زیر را تشریح می‌کند:

چنین توافقی ممکن است فعالیت‌های نظامی مجاز و غیرمجاز، و نحوه نظارت بر آتش‌بس را نیز مشخص کند.

آتش‌بس، دائمی است یا موقتی؟

سازمان ملل می‌گوید که هر دو حالت ممکن است رخ بدهد.

گاهی اوقات، دو طرف درگیر در جنگ، بر سر آتش‌بس موقت یا مقدماتی توافق می‌کنند.

این توافق ممکن است با هدف کاهش خشونت یا کنترل بحران انسانی صورت بگیرد.‍

آتش‌بس مقدماتی نیز ممکن است با هدف ایجاد شرایط مساعد برای مذاکره و تعیین مسیر آتش‌بس دائمی یا قطعی مورد توافق قرار بگیرد.

با این حال، یک جنگ ممکن است به دلیل یک رشته آتش‌بس‌های مقدماتی ناکام یا شکننده ادامه پیدا کند.

در بعضی موارد، یک طرف یا هر دو طرف جنگ ممکن است به دنبال اجرای یک آتش‌بس مقدماتی برای تقویت مواضع خود باشند.

یک آتش‌بس قطعی (یا دائمی) معمولا پس از مذاکرات موفقیت‌آمیز صلح بین دو طرف جنگ حاصل می‌شود.

چنین توافقی معمولا شامل خلع سلاح یا ترخیص نیروهای نظامی می‌شود، اما اقدامات امنیتی بعد از آن ممکن است برای سال‌ها پس از امضای توافق در جریان باشد.

انواع آتش‌بس محدود کدام است؟

در جریان جنگ وقفه‌های انسانی در مواردی برای کاهش خشونت جنگ یا بحران انسانی استفاده می‌شود.

همچنین ممکن است توافق‌هایی برای متوقف کردن جنگ در یک منطقه خاص به دست بیاید که با عنوان آتش‌بس جغرافیایی شناخته می‌شود.